Intro

De ui (Allium cepa) (ook wel "ajuin", "tuinui" of "juin" genoemd in Zuid-Nederland en Vlaanderen) wordt meestal gebruikt voor voor het kruiden van gerechten. Het is een plant uit de lookfamilie (Alliaceae) en dus verwant aan de prei, sjalot, bieslook en look. Het is een bolgewas dat zijn voedsel opslaat en zo de winter kan overleven.

Ui of ajuin is een winterhard tweejarig bolgewas maar wordt eenjarig geteeld. Het is een veel gebruikte groente, die bij zowat elk gerecht wordt gemengd. Het is lekker in de soep, wordt gefruit bij andere groenten en veel vleesgerechten en sauzen. Gebruikt voor inmaak van diverse vissoorten zoals haring en mosselen. Rauw gegeten bij koude schotels enz. enz.

Kort samengevat kunnen uien in drie hoofdgroepen worden onderverdeeld: gewone ui, bos- of lente-uitjes en zilverui. De teeltwijze loopt niet zover uiteen, alleen de plant afstand en het tijdstip dat ze klaar zijn om te oogsten.

Een andere indeling is deze volgens de diverse teeltwijzen:

• Zaaiuien - deze teeltwijze gebeurt hoofdzakelijk op akkerbedrijven wegens minder intensieve handarbeid. Het zaaien gebeurt gewoonlijk sussen half februari en half maart. De oogst hangt af van het ras en het tijdstip dat er gezaaid is, maar meestal toch in de periode augustus - september. Uien om te bewaren worden het laatst geoogst, na volledige afrijping op het veld. Ook rode uien kunnen op deze wijze geteeld worden.
• Winteruien - Een teelt die niet veel wordt toegepast,men gebruikte hiervoor Zwijdrechtse pootui, maar tegenwoordeg wordt meer gebruik gemaakt van Japanse rassen die sneller oogstbaar zijn. Deze teelt zzait men omstreeks 25 augustus en de oogst is voor het jaar daarop gewoonlijk vanaf de tweede helft van juni.
• Pickler - Ook een teeltwijze die doorgaans voor industiele doeleinden word gebruikt en dus niet echt nuttig is voor de hobbytuin.
• Eerste jaar plantuien - Dit zijn kleine uien van 7-21 mm in doorsnede, die na bewaring in de winter in de vroege lente van het daaropvolgende jaar kunnen worden uitgeplant voor de teelt van plantuien.
• Plantuien of tweedejaarsuien - Dat zijn dan de uien die worden gekweekt uit de hierboven beschreven eerstejaarsuien. Men plante ze tussen februari en maart. Deze uien kunnen dan vanaf begin juli tot half augustus geoogst worden.
• Zilveruien - Deze ajuintjes worden ook meestal door gespecialiseerde bedrijven geteeld. Het zijn WITTE uien integenstelling tot de andere uien die geel of rood zijn. Deze uien kunnen uiteraard ook met succes in de hobbytuin worden gekweekt

Men denkt bij uien vooral aan hun scherpe smaak die ze rauw moeilijk in grote hoeveelheden te eten maakt, maar ze zijn ook erg zoet. Ze hebben een scherpe smaak en geur die onze ogen bij het snijden ervan zelfs tot tranenproductie aanzet. Bij het snijden van uien worden ook cellen stuk gesneden. In een uiencel komen twee gedeelten voor. Eén deel bevat het enzym alliinase, het andere deel zwavelverbindingen. Bij het stukgaan van de cellen worden er zwavelzuurverbindingen gevormd. Hieruit komt het gas propaanthial-S-oxide vrij. Wanneer dit gas in contact komt met de ogen vormt het met het oogvocht een zwavelzuurverbinding, dat de zenuweinden in het oog irriteert. Hierdoor gaan de ogen tranen. Overigens is het tranen te voorkomen door uien in de koelkast te bewaren of door ze onder water te schillen. Tussen de uiensoorten komen verschillen in hoeveelheid vrijkomende zwavelzuurachtige verbindingen voor.

Mensen die overgevoelig zijn voor sulfiet kunnen lichamelijke klachten ondervinden door het nuttigen van uien.

Teeltwijze

Er zijn hoofdzakelijk twee manieren om uien te telen, namelijk door het zaaien of door het "poten" = planten van kleine knolletjes van vorig jaar.

Uien staan graag op een vruchtbare grond in volle zon. Bos- en zilverui mag iets meer in de schaduw staan. Om een goede bewaring te verzekeren kunt u het perceel een flinke gift potas geven.

De teelt van zaaiuien gebeurt uiteraard met zaad. Zaaien kan reeds zeer vroeg in het voorjaar (tweede helft van maart tot half april), maar is ook mogelijk in de vroege herfst (eind augustus tot eind september). De eerste kan men oogsten vanaf eind augustus, en bij de tweede manier oogst men vanaf half juni van het volgend jaar.

Zaai op rijen met een tussenafstand van 25 cm, dun bij opkomst uit op 5 cm in de rij en later op 10 cm. De tweede uitdunnelingen kunt u reeds gebruiken in salades of allerlei andere gerechten.

Plantuien kunnen worden opgekweekt uit kleine gezaaide uitjes van de vorige oogst, maar ook uit uitjes die daarvoor speciaal geteeld werden uit zaad de zogenaamde tweejaars-uien. De teeltwijze is praktisch hetzelfde als voor de zaai ui, alleen ga je nu niet zaaien maar planten. Steek de knolletjes in de grond zodanig dat de neus nog juist boven steekt. Plant de uien in rijen met een onderlinge afstand van 25 cm en 10 cm in de rij. Uien planten kan in februari of maart als de grond enigzins begint op te warmen. Geoogst wordt vanaf begin juli tot half augustus.

Zilveruien of "jonge ajuintjes, teel je op dezelfde wijze als zaai-uien maar je hoeft ze niet uit te dunnen op 10 cm, maar je haalt regelmatig deze die je groot genoeg vindt voorzichtig weg van tussen de andere,tot ze op 2 à 3 cm tussenruimte hebben. Doe dat heel omzichtig, om de plantjes die blijven staan niet te beschadigen. Om mooie zilveruitjes te kweken bestemd voor inleg, moet je uitdunnen op 3 cm in de rij; laat je ze verder uiteen staan dan zullen ze iets groter uitvallen, maar ga zeker niet verder dan 5 cm uiteen. Geef na elke maal te hebben geoogst een flinke waterbeurt.

Voor de rest hoeft u voor beide teelten regelmatig het onkruid te verwijderen. Maar doe dat ook heel omzichtig. Zorg dat je hierbij zo weinig mogelijk de wortels beschadigd en de bladeren niet kneust zodat er niet teveel "uiengeur" vrijkomt. Anders krijg je direct een invasie van de uivlieg.

Plagen en ziekten

Gebruik

Uien kan je fruiten, stoven of stomen.

Je kunt ajuin vullen of als beignet ingrediënt gebruiken.

Rauwe uien, fijn gesnipperd zijn een lekkernij in salades.

Het groen van oude uitlopende uien kan je gebruiken in groentestoofschotels of versnipperen in een saus.

Jonge geplantte uien kunnen ongeveer 2 à 3 weken goed blijven bij 0°C.

Zaaiui blijft bij een temperatuur van 2 - 5°C ongeveer 6 maanden goed. Bij een temperatuur van -1 à -2°C ongeveer 10 maanden. In dat geval langzaam laten ontdooien vòòr gebruik.

Gezondheid

De meeste vitaminen en mineralen zijn in ui terug te vinden. Uit een recente studie is gebleken dat mensen die regelmatig uien eten minder kans hebben op darmkanker.

Rauwe uien zijn een prikkelende stimulans voor de spijsvertering. Ze verhogen de vertering en de opname van voedsel. Ze zijn voedend en energie gevend bij herstellende zieken, zoals vermoeidheid, uitputting en bloedarmoede. Het is een afwerend middel tegen infecties aan de luchtwegen, maag, darmen en urinewegen alsmede koortsverlagend. De prikkelende werking versnelt de bloedsomloop en gaat men zwzten, waardoor de koorts wordt verlaagd. In de volksmond zeggen ze "een ziekte uitzweten"

Het eten van uien doen darmbacteriën en darmwormpjes bij kinderen verdwijnen. Het is een vochtafdrijvend middel en daardoor een uitstekende remedie bij vochtophopingen, niergruis, artritis en jicht. Ze zijn trombosevoorkomend en bloedsuikerverlagend. Ajuin werkt ook bij aandoeningen van de luchtwegen, verkoudheid, keelontsteking, bronchitis, keelpijn, bijholte- en neusslijmvliesonstekingen en is een goed tonicum bij leverafwijkingen, opgeblazen gevoel en chronische constipatie.

Ajuin houdt botten stevig. Gebruik ui voor: snijwonden, insectenbeten, wratte, dierenbeten, verbrandingen, abcessen, oorpijn, kiespijn, steenouisten, hoofdpijn, netelroos, halbulten, winterhanden en wintervoeten

Tussen de uiensoorten komen verschillen in hoeveelheid vrijkomende zwavelzuurachtige verbindingen voor (waardoor ogen gaan tranen bij het reinigen. Overigens is het tranen te voorkomen door uien in de koelkast te bewaren of door ze onder water te schillen.

Uien worden niet alleen gebruikt om het bloed te zuiveren, maar tevens om het hart en de bloedsomloop te stimuleren. Een hededaags onderzoek heeft uitgewezen dat het dagelijks eten van een halve rauwe ui de slechte LDL (Lowdensity lipopropein) cholesterol aanzienlijk doet verlagen. Andere onderzoeken tonen aan dat ze veel bacterieinfecties kunnen bestrijden, inclusief salmonella. Ook de kans op darmkanker kan aanzienlijk worden verlaagd door het consummeren van ajuinen. Na al deze uitleg is het dan ook evident dat ajuin zeer veel word aangewend in de moderne geneesmiddelenindustrie.