De tamme kastanje Castanea sativa is een winterharde, bladverliezende loofboom uit de napjesdragers-familie (Fagaceae), die van nature voorkomt in het Middellandse Zeegebied. De boom kan een hoogte bereiken van ongeveer 25-35 meter. De tamme kastanje heeft een levensduur van circa 500-1500 jaar. Eén soort is algemeen in cultuur; de andere 11 soorten zijn beperkt tot botanische tuinen en verzamelingen.

De vrucht van de tamme kastanje is een doosvrucht (bolster). De zaden (kastanjes) kunnen, nadat de stekelige bolster is verwijderd, worden geroosterd en gegeten, in tegenstelling tot de kastanjes van de giftige paardenkastanje (Aesculus hippocastanum) die overigens bij een geheel andere plantenfamilie behoort, de zeepboomfamilie (Sapindaceae). De meeste tamme kastanjes worden in oktober gevonden.

De tamme kastanje is gemakkelijk herkenbaar aan de lange, grof gezaagde bladeren. Men noemt dit ook lancetvormige bladeren. Deze zijn glanzend donkergroen aan de bovenzijde. De onderzijde is ietsje lichter. Na het uitlopen van de bladeren verschijnen de hoofdjesachtige mannelijke bloemen die als een parelsnoer aan rechtopstaande, lange katjes zitten.

De vrouwelijke bloemen bevinden zich aan de basis van de katjes, omgeven door een groene, schubachtig bebladerde vruchtbeker. Kevertjes, vliegen en bijen zijn de bestuivers van de tamme kastanje.

Van de mannelijke bloemen gaat een geur uit die kevers aanlokt, en op de stempel bevindt zich een zoetsmakend druppeltje nectar. Aan de rijpe vrucht blijft vaak de mannelijke, aarvormige bloeiwijze zitten.

De vruchten zijn leerachtige, glanzend bruine nootjes. Meestal zitten er drie bijeen in een geelbruine, gestakelde vrij grote vruchtbeker (cupola). Deze openen zich met 4 kleppen. De stekels zijn een soort afweerwapen tegen de voortijdige aanval door vogels en eekhoorns. Meerstammigheid is een bekend verschijnsel bij de tamme kastanje.

De tamme kastanje groeit in iedere goede tuingrond. Plant hem tussen oktober en maart op een niet beschutte, maar zonnige plaats

Zaaien kan, zodra het zaad rijp is. Dat is gewoonlijk in oktober. Zaai buiten op een bedje. Verplant de zaailingen in de herfst daarop volgend en kweek ze nog drie of vier jaar verder alvorens ze op hun plaats van bestemming te planten.

Let op: Cultivars zijn uit zaad niet soortecht op te kweken. Deze moeten in maart of april worden geënt op een onderstam van C. sativa.

Snoeien is niet echt nodig, en voor plagen of ziekten is er bij de tamme kastanje niet veel gevaar.

Het hout van de tamme kastanje is fijnvezelig en zeer goed bestand tegen vocht. Het is houdbaarder dan eikenhout en daarom zeer geschikt voor het vervaardigen van tuinmeubels, bruggen, steunpalen voor druivenstokken en vaten. In vroegere tijden noemde men de vruchten “aardappel van de armen”. Ook eekhoorntjes, Vlaamse gaaien, kraaien, muizen en wilde zwijnen zijn dol op de “kastanjes”. Zij zorgen ervoor dat de bomen zich in het wild kunnen verspreiden.

Kastanjes worden vooral gegeten. In Frankrijk is de kastanjepuree geliefd in desserts of als bijgerecht. In Nederland worden kastanjes wel gepoft of gekookt. De kastanjes worden voor het koken diep ingekruist aan de puntige zijde, en pas na het koken gepeld. In veel landen worden hete kastanjes in de winter op straat verkocht aan voorbijgangers.

Tamme kastanjes zijn zo te eten, maar rauw minder lekker dan andere noten, omdat ze minder vet zijn. Ze laten gelukkig wel veel met zich doen. Gekookt zijn kastanjes zacht en zoet en prima te gebruiken voor hartige en zoete purees voor op brood of als vulling van een quiche of taart. Of wat dacht u van sausen voor over pastaschotels en toetjes of van pannenkoekjes van kastanjemeel?

Kastanjes zijn gezond. Ze bevatten veel mineralen, vitaminen, koolhydraten en volwaardig eiwit. Daarnaast hebben ze een basische werking in ons lichaam. Waarschijnlijk is het niet zomaar dat deze noten samen met spruitjes worden gegeten. Spruitjes zijn namelijk zuurvormend.
Samen houden ze de maaltijd mooi in balans.

Kastanjes hebben een zeer hoog gehalte aan zetmeel en leveren daardoor niet alleen hoogwaardige koolhydraten, fosfor, ijzer en kalium, maar ook vitamine C en bèta-caroteen. Het fabeltje dat kastanjes “dikmakers” zouden zijn klopt echter hélemaal niet. Alhoewel men snel het gevoel van volheid bereikt, hebben kastanjes een minimaal vetgehalte en zéér weinig calorieën.