Witlof (Nederland) of witloof (Vlaanderen), Cichorium intybus var. foliosum is een bladgewas (bladgroente) dat in het donker wordt geteeld. In het licht wordt de krop door chlorofyl vorming namelijk groen. De afgesneden (afgebroken) krop kan rauw dan wel gekookt gegeten worden. Witloof wordt ook wel Brussels loof genoemd.

Witloof behoort tot de cichoreiachtigen, waar onder andere ook roodlof en andijvie (Cichorium endivia var. latifolium) toe behoren.

Het is een zeer winterharde overblijvende plant, die haar roots heeft in Europa, West-Azië en Midden-Rusland.

Er zijn tegenwoordig verschillende teeltwijzen, waarvan ik er hier één bespreek.

Je kan witloofwortels ook in de siertuin telen, om later binnenshuis te forceren, of je kan ook bij een bevriend tuinier wat wortels afkopen om ze dan zelf te forceren.

De mooiste en gezondste witloofwortels teel je het best op leemgrond of humusarme zandgrond. Bewerk de grond zorgvuldig, waarbij je alle obstakels in de grond wegneemt. Breng in ieder geval geen bemesting aan alvorens te zaaien. U kunt zelfs verschillende jaren na elkaar witloofwortels telen op hetzelfde perceel.

Zaai witloof vanaf mei in rijen op 30 cm uiteen en dun later uit op 12 cm. zaai niet te diep ± 5 mm is diep genoeg. Of leg om de 12 cm 2-3 zaadjes en behoud na opkomst alleen de sterkste zaailing.

Voorzaaien in potjes kan reeds in april beginnen. Leg ook hier 2-3 zaadjes per potje waarvan je alleen de sterkste zaailing over houd. Plant de zaailingen dan een week of zeven later uit op 30 X 12 cm.

Houd het perk onkruidvrij en geef bij droogte water om doorschieten te voorkomen. In de herfst (eind september - oktober) kunnen de wortels gerooid worden en ingetafeld om te forceren.

Forcering

Maak een kuil van 20 à 30 cm diep en maak de bodem goed los en werk er eventueel een beetje goed verteerde compost door. Maak de bodem vervolgens mooi gelijk.

Neem wortels die aan de bovenkant minstens 5 cm dik zijn en snijd het loof op 2 cm boven de wortel af en snij vervolgens de wortels van onderen gelijk zodat ze 25 cm lang zijn.

Plaats vervolgens de wortels de een naast de ander rechtop of een beetje schuin in de kuil.

Dek de wortels af met een laag zeer losse (lichte) grond van ± 2 cm. Besproei nu die grond met 10 tot 30 liter water per m² om de grond tussen de wortels te spoelen. Indien nodig strooi je er nog wat aarde over, opnieuw water geven, tot het geheel er egaal uitziet.

Als de grond nu opgedroogd is mag je nog eens flink begieten en afdekken met een laag van 5 à 10 cm zeer goed verkruimelde grond. Leg daar overheen een laag stro. Het geheel afdekken met een plastiek zeil; na ongeveer 10 weken zullen witloofkropjes klaar zijn voor consumptie.

Door de deklaag te variëren in dikte, kan je de oogst een beetje regelen. De deklaag moet tussen 5 en 40 cm liggen. Hoe dikker de laag, hoe later de oogst zal zijn.

De meeste rassen van tegenwoordig kunnen zonder dekgrond geforceerd worden. Dan plaatst u gewoon de wortels op dezelfde wijze als hierboven beschreven, in een bak of emmer welke u dan gewoon afdekt met een zwart plastiek doek of iets anders, als hel uitlopend loof maar geen licht ziet. Voor de hobby tuinier zijn er ook speciale kisten te koop om witloofwortels in te forceren. U kunt de teelt ervan dus zo duur of zo goedkoop maken als je zelf wilt.

Voor het koken of stomen kan je witloof met citroen besprenkelen, zodat de stronk wit blijft. Je kan de groente echter ook rauw eten, gemengd in salades of als aperitiefhapje.

Om het rauwe witloof na het versnijden en wassen mooi blank te houden, doe je een scheutje azijn in het spoelwater.

Witloof blijft twee tot drie weken goed in een donkere omgeving bij 0 - 2°C.
Witloof bevat een weinig kalium. Het is vochtafdrijvend en bevordert de spijsvertering. Het schijnt ook te helpen tegen reuma een aambeien.

Wanneer je witloof koopt in de winkel, let er dan op dat het mooi wit is. De krop moet ook goed gesloten zijn aan de top en bij extra vers witloof ziet de onderkant er ook mooi wit uit.

Na één dag begint het "gat" een rode schijn te krijgen, als het er bruin uitziet, laat je het beter in de rekken liggen.

Witloof heeft verschillende medicinale werkingen. Het stimuleert het spijsverteringsstelsel en helpt de lever te ontgiften. Er zitten ook nogal wat vezels in witloof waardoor het laxerend werkt en dus helpt bij constipatie.

Biologisch geteeld witloof is een bittere groente, maar in de loop van de tijd zijn de bitterstoffen uit de plant verwijdert. Deze bittere smaak heeft echter ook een functie. Bitter stimuleert de lever, maakt de stofwisseling en vertering krachtiger. Dan kennen we ook nog de uitdrukking; "bitter in de mond maakt het hart gezond".

Leuk om weten

Geschiedenis

De volkse overlevering wil dat witlof toevallig ontdekt werd omstreeks 1830 tijdens de afscheidingsoorlog met Nederland vlakbij Brussel toen de boer Jan Brammers in Schaarbeek de cichoreiwortels in zijn kelder onder een laagje zand verstopte. Na enkele weken stelde hij vast dat de bittere wortels waren uitgelopen en dat de blaadjes zoet en mals smaakten. Hij kwam op het idee de witte blaadjes te verkopen als rauwe wintergroente (wit loof). Deskundigen doen dit verhaal af als een mythe.

Vast staat dat de heer Brezier, cultuuroverste van de Plantentuin in Brussel, in 1850-1851 witte kropvorming op de wortelen ontwikkelde. Hij ondervond dat duisternis, warmte en vochtigheid onontbeerlijk waren voor witloof. De witte bladeren ontstaan omdat het licht de plant niet kan bereiken. Zonder daglicht produceert de plant geen chlorofyl, de groene kleurstof. Het 'wit loof' werd voor het eerst in 1867 op de Brusselse markt verkocht en in de Parijse Hallen in 1883. De kroppen werden mettertijd groter en vaster door verbetering van de teelttechniek en door veredeling.

Mede door het succes van de groente gingen steeds meer landbouwers rond Brussel en Leuven over tot witlofteelt. In de eerste helft van vorige eeuw zorgde dat 'witte goud' zelfs voor een grote agrarische rijkdom. Tijdens de eerste wereldoorlog vluchtten Brabantse boeren naar Noord-Frankrijk. Zij hebben de teelt daar ingevoerd. De teelt is maar vrij recent in Nederland op grote schaal aanwezig, vooral na 1970, met de doorbraak van de witlooftrek op stromend water. Op dit ogenblik is (Noord)Frankrijk veruit de grootste producent, gevolgd door België en Nederland. De teelt komt in andere landen weinig voor. De groente wordt naar vrijwel alle werelddelen uitgevoerd.

Weetje

Witlof wordt bij ons meestal gekookt gegeten. Het kan echter ook rauw (als salade) worden gegeten, of in de oven worden bereid (bijvoorbeeld gegratineerd met ham en kaas). Ook witlofsoep is bijzonder lekker. Rauw is het zeer gewild voor zijn lichtjes bittere, frisse smaak. Het is daardoor een ideaal ingrediënt in zomerse gemengde groentensalades. Dat maakt de groente populair in warmere landen zoals Italië en Spanje.

In België wordt jaarlijks gemiddeld 7 kilogram per persoon gegeten. Witloof is de op één na meest gegeten groente. In Nederland eet men gemiddeld 3,2 kilogram per jaar en komt witlof op de derde plaats. Ook in Frankrijk blijkt witloof een van de favorieten. Daar verorbert men per jaar gemiddeld 3,5 kilogram per persoon en komt de groente op de vierde plaats.

De Nederlanders noemen de groente witlof, de Vlamingen spreken van witloof. De Fransen spreken meest van endives of ook chicorées witloof om de groente te onderscheiden van andijvie, die in het Frans ook endive heet. Franstalige Belgen spreken van chicon, een term die in Frankrijk onbekend is, behalve in het uiterste noordoosten van het land. De Nederlanders spreken bij de teelt van witloof trekken, de Vlamingen zeggen naar Frans voorbeeld witloof forceren.

Leuk om weten

Taxonomische indeling

Witloof
Bloeiwijze van witloof
Taxonomische indeling
Rijk	Plantea (Planten)
Stam	Embryophyta (Landplanten)
Klasse	Spermatopsida (Zaadplanten)
Clade	Angiospermae (Bedektzadigen)
Clade	'nieuwe' Tweezaadlobbigen
Clade	Campanuliden
Orde	Asterales
Familie	Asteraceae (Composietenfamilie
Geslacht	Cichorium (Cichorei)
Cichorium intybus i

Voedingswaarde

per 100 gram Rauw

17    Kcal
94,52 gr. water
4     gr. koolhydraten
0,90  gr. eiwit
1,70  gr. suikers
0,10  gr. vet
3,10  gr. vezels
                     

Mineralen

19   mg. calcium, Ca
0,24 mg. ijzer, Fe
10   mg. magnesium, Mg
26   mg. fosfor, P
211  mg. kalium, K
2    mg. natrium, na
0,16 mg. zink, Sn
0,10 mg. koper, Cu
                     

Vitaminen

0,60 mg. vit. A (Retinol)					 
0,06 mg. vit. B1 (Thiamine)
0,02 mg. vit. B2 (Roboflavine)
0,02 mg. vit. B3 (Niacine)
0,04 mg. vit. B6 (Pyrixodine)
37   µg. vit. B11 (Foliumzuur)
2,80 mg. vit. C (Ascorbinezuur)
                     

In andere talen

• FRANÇAIS: Chicorée de Bruxelles, Chicons
• DEUTCH: Endivien von Brüssel
• ENGLISH: Brussels chicory
• ITALIANO: Cicorie di Bruxelles
• PORTUGUÊS: Endívias de Bruxelas
• ESPAÑOL: Endivias de Bruselas
• DANSK: Julesalat
• POLSKI: Cykoria sałatowa
• NORSK: Sikori
• SVENSKA: Cikoria

Recepten

Aspergeslaatje met witloof

Ingrediënten

• 2 stengels witloofjes
• 1 bosje asperge
• ½ courgettes
• 4 eetlepels olijfolie
• 2 eetlepels wijnazijn
• 2 tomaten
• bieslook (of peterselie)
• snuifje zout & peper

Bereiding

1. Schil de asperges en kook ze halfgaar. Laat ze uitlekken.
   Steek met een aardappellepeltje balletjes uit de courgette en pocheer deze even in licht gezouten kokend water of bouillon. Laten uitlekken.
2. Maak de stronken witloof schoon en hou wat blaadjes apart.
   Ontpit de gepelde tomaat en snijd in dunne partjes.
   Snijd de asperges middendoor en verdeel de onderste stukken in blokjes.
3. Schik de blaadjes witloof op de borden en garneer ze met de aspergepunten.
   Leg in het midden de aspergeblokjes met de courgetteballetjes.
   Garneer met de tomaatpartjes.
4. Kruid met peper en zout en overgiet met een vinaigrette, die je bereidt met olijfolie, azijn, peper en zout.
   Garneer met toefjes peterselie of bieslook.

Kip met witloof op Brabantse wijze

Ingrediënten

• dikke kippenbouten
• 2 noten boter
• 2 eetlepels olie
• 200 g gerookte spekblokjes
• 1 dikke ui
• 1 afgestreken eetlepel bloem
• 500 g fijnproevers witloof
• 1 fles wit bier (33 cl)
• 15 cl lichte, verse room
• gehakte peterselie
• peper en zout

Bereiding

1. Snij de kippenbouten ter hoogte van het gewricht in 2 stukken en bak ze aan alle kanten goudbruin in een noot boter en 1 eetlepel olie in een grote pan op vrij hoog vuur. Kruid met peper en zout.
2. Doe 1 eetlepel olie in een diepe pan en bak er de spekblokjes en de gehakte ui goudbruin in op middelhoog vuur. Bestrooi met bloem, meng 30 sec., voeg het bier toe en meng goed. Leg de uitgelekte stukken kip in de saus, zet een deksel op de pan en laat 30 min. sudderen op zacht vuur, draai de stukken halverwege de baktijd om.
3. Verwarm ondertussen een noot boter in een braadpan en bak er de witloofstronken goudbruin in. Voeg 5 cl water toe, zet een deksel op de pan en laat ong. 20 min. stoven, draai ze af en toe om.
4. Leg de gebakken stukken kip op een bord en zet de diepe pan 2 min. van het vuur. Leg een vel keukenpapier op het sausoppervlak en neem het voorzichtig weg (het papier zal een groot deel van het vet absorberen). Voeg vervolgens de room toe, de kip en het witloof en laat nog 5 min. sudderen.
5. Breng op smaak met peper en zout en serveer heel warm, bestrooid met gehakte peterselie. Dien op met kroketten.

Kooktip

Je vindt het doorsnijpunt van de kippenbouten wanneer je ze met de velkant naar onder draait. Op de juiste plaats kan je gemakkelijk diagonaal doorsnijden van de binnenste plooi naar de buitenste kromming.

Bron : Delhaise Kook inspiratie