Koningskruid Ocimum basilicum is een geslacht uit de lipbloemen familie (Labiatae oftewel Lamiaceae). De naam basilicum is terug te voeren op het Oudgrieks, waar "Basileus" koning betekent, wat ook terug te vinden is in de alternatieve benaming koningskruid. De plant stamt oorspronkelijk van het Afrikaanse continent.

In de Italiaanse keuken is Basilicum een zeer gewaardeerd kruid, het wordt daarom in Italië op grote schaal geteeld. Ook Frankrijk, Marokko en Egypte zijn grote producenten, maar met ±15 ton per jaar is India de absolute koploper.

Basilicum is een vaste plant, maar niet winterhard. In de huiskamer of kas kan de plant wel overwinteren. In de praktijk wordt echter telkens opnieuw gezaaid. Door stekken is de plant ook vegetatief te vermeerderen. De plant wordt ongeveer 45 cm hoog en 30 cm breed. De stengels zijn harig, fijn, geribbeld, vierkantig, vertakt en lichtgroen tot rood aan de basis. De bladeren zijn groot, gekarteld, ovaal, puntig en heldergroen, met een warme en toch frisse, sterke geur. Basilicum is een belangrijk keukenkruid. De plant bloeit in de nazomer met kleine, geurige, witachtige bloesems, in rondlopende schijnkransen van zes stuks.

Basilicum, met name de soort Ocimum basilicum is een kruid dat wordt gebruikt in de keuken. Basilicum heeft een sterke geur en aroma en wordt vooral veel in de Italiaanse keuken en bij tomaatgerechten gebruikt.

Basilicum kan je ook in potten op terras of balkon kweken.

Kweek basilicum op een warme en beschutte plaats. Geef regelmatig water, maar laat ze tussendoor even droog komen en indien nodig even bij mesten.

Zaai in maart bij 13°C in potten en verspeen ze later in bakken bij dezelfde temperatuur. Een constante temperatuur is uiterst belangrijk. Hard de plantjes af en zet ze eind mei op de plaats van bestemming in rijen van 35 cm en 30 cm in de rij. Of zaai in mei rechtstreeks ter plaatse. Pluk de bloemen weg, om de groei van het blad te stimuleren.

Hou ook rekening met schimmels, want wie basilicum te dicht bij elkaar aan zet zal al gauw ondervinden dat een pluizig schimmel de kop opsteekt.

Zorg dus voor voldoende verluchting tussen de planten.

Verse kaas, feta of platte kaas worden een delicatesse na toevoeging van basilicum. Ook in tomatengerechten zoals spaghetti, tomatensaus of op de pizza komt dit kruid ten volle tot zijn recht.

Je kan hem ook toevoegen aan kroketten en koekjes. Soepen gekruid met basilicum worden overheerlijk. Maar basilicum past evengoed bij kip, lamsvlees en kalfsvlees.

Gebruik basilicum ook als thee, kompres of etherische olie.

Basilicum heeft een unieke geur en smaak. Het is de kunst om het kruid gedoseerd toe te passen, omdat de smaak ervan al gauw andere smaken gaat overheersen.

Het aroma van basilicum wint aan kracht als het kruid korte tijd verhit wordt. Het beste is om "koningskruid" pas op het laatste moment van het kookproces toe te voegen.

Basilicum wordt in de aromatherapie o.a. gebruikt voor het bevorderen van de melkafscheiding bij borstvoeding.

Basilicum heeft veel heilzame werkingen, waaronder het verbeteren van de spijsvertering en het voorkomen van windzucht en maag- en darmkrampen. Ook bij hoofdpijn, niet goed doorzettende menstruatie, reukzinverlies, migraine, nervositeit, prikkelbaarheid, slapeloosheid, stress en vermoeidheid, verminderde eetlust, duizeligheid, blaas- en nierklachten en krampen kan basilicum helpen.

Het heeft een bacterie dodende werking en is goed tegen verkoudheid, en misselijkheid, is koortsverlagend en schimmelwerend. Het bevordert de spijsvertering. Gebruik basilicum liefst vers, want gedroogd verliest het zeer veel van zijn aroma.

Uitwendig is het goed tegen acne, aften, wratten, vette huid, huidinfecties en insectenbeten.

Een pot basilicum op de vensterbank kan helpen om muggen en vliegen op afstand te houden.

Basilicum bevat de stoffen estragol, methyleugenol en safrol. Uit dierproeven en ander onderzoek blijkt dat deze stoffen gentoxisch en daarmee mogelijk kankerverwekkend zijn. Of basilicum daarmee ook voor mensen kankerverwekkend is moet blijken uit nader onderzoek.