De betonie of het koortskruid Stachys officinalis, synoniem: Betonica officinalis is een plant uit de lipbloemenfamilie (Lamiaceae). deze plant is bijna niet meer te vinden in het wild. De soort staat op de Nederlandse- en Belgische Rode lijst van planten als zeer zeldzaam en sterk afgenomen.

De plant wordt 30-90 cm hoog en bloeit van juni tot augustus met paarsrode, soms witte bloemen. De bloemen vormen een dichte schijnaar. De meeste bladeren zitten in een wortelrozet. De onderste bladeren hebben een lange bladsteel en de bovenste bladeren hebben een korte bladsteel. De bladeren hebben een netvormige nervatuur. De kantige stengel is onvertakt en heeft korte haren.

De betonie komt voor op graslandhellingen en aan bosranden op niet te droge, lemige en kalkrijke grond. De plant wordt ook als sierplant gekweekt. Betonie is een aantrekkelijke plant met paarse bloemen die als het ware uit een kussen van bladeren tevoorschijn komen.

Deze plant is altijd populair geweest in heel Europa. In sommige streken noemt men hem "bisschopskruid", elders dan weer "koortskruid".

Zaai begin september vers zaad en plaats het in de platte bak. Het zaad kiemt normaal na een week of vier. Verspeen de zaailingen zodra ze hanteerbaar zijn, en laat ze in de platte bak overwinteren, vanaf half mei kunt u ze buiten planten.

Of zaai in de herfst rechtstreeks buiten en bedek de grond losjes met bladaarde. Duid de plaats aan waar u gezaait hebt, Want het duurt wel tot het volgende voorjaar eer het zaad kiemt.

Vaststaande planten kunnen ook in de lente of herfst worden gescheurt, herplant de delen op 30 cm van elkaar.

Betonie gedijt bijna overal, maar groeit toch het liefst in vruchtbare grond in de zon of halfschaduw. De rand van een loofbos is ook een ideale plaats. Verder kan betonie ook in potten worden geteeld, in leemhoudende potgrond.

Bladeren om vers te gebruiken oogst u voor of na de bloei. Bladeren om te drogen plukt u beter eind voorjaar, voordat de plant bloeit. Bloemen om te drogen worden geplukt op het moment dat ze opengaan. Het zaad kunt u begin herfst verzamelen, voordat u de bloeistengels afknipt. Breng daarna op droge grond een mulch van bladaarde aan.

Er is weinig bekend over het gebruik van betonie als groente. Indien u iets meer mocht weten over deze plant kunt u dat steeds melden. Aanvullende wetenswaardigheden zijn steeds welkom.

Spoel grijs haar na het wassen met een aftreksel van de bladeren om het haar donkerder te maken. Alle delen van de plant zijn trouwens te gebruiken om er een gele plantaardige textielverf mee te maken.

Betonie, die je in de tuincentra meestal onder de benaming "Stachys" zult aantreffen, bevat meerdere medicinale inhoudstoffen:

Betonicine, Stachydrine, Turicine, Choline, Bitterstoffen en looistoffen.

Er worden veel nuttige eigenschappen aan betonie toegeschreven en je kan niet misdoen om hem eens uit te proberen.

Een zwak aftreksel van de bovengrondse delen vormt een verfrissende thee die ook tegen hoofdpijn of migraine helpt. Gebruik 1 theelepel gedroogde of 2 tl verse betoniekruiden op 1 kopje kokend water.

Betonie wordt in Europa gebruikt tegen diarree, blaasontsteking en lever- en galblaasinfecties. Het kruid oefent tegelijk een tonische (versterkende) en een ontspannende invloed uit op het zenuwstelsel.

Betonie wordt ook gebruikt bij de behandeling van astma en (astmatische) bronchitis, eveneens vooral dan als stressfactoren mee een rol spelen in het probleem.