Haver Avena sativa is een tweejarige plant die behoort tot het geslacht Avena van de grassenfamilie (Poaceae) Het is een graansoort dat gebruikt wordt voor menselijke consumatie, maar eveneens als groenvoeder. De vers versneden jonge zachte zoete scheiten zijn een delicatesse voor alle boerderijdieren. Haver wordt reeds sinds 7000 v. Chr. geteeld wordt.

Haver komt oorspronkelijk uit Zuidoost-Europa en Zuidwest-Azië en is ontstaan uit de wilde haver (Avena fatua). Haver heeft hermafrodiete bloemen zelf bestoven door de wind. Het is een eenzaadlobbige rechtopstaande cilindrische staaf (cauline) 25-150 cm lang.

De lange en slanke onbehaarde bladeren zijn 2-10 mm breed en omhullen de stengels. Ze hebben een witte tongetje van 2-5 mm zonder oortjes biij hun hechting aan de steel. De bloeiwijzen zijn losse pluimen van 8 tot 30 cm lang, met aartjes van 2 à 3 bloemetjes van 20 tot 25 mm lang.

Het zaad is een harige graanvrucht omringd door het losse kaf maar blijft gesloten. Haver kan adventiefwortels produceren op de knopen. Het wortelgestel is relatief sterk, vezelig en kan meer dan 1,5 meter uitgroeien.

Haver kan alleen in het voorjaar tot de tweede week van april nog gezaaid worden met een rijafstand van 22-25 cm. De oogst op zandgrond valt vanaf 20 juli tot 20 augustus en op kleigrond vanaf begin augustus tot 25 augustus. De opbrengst per hectare is op zandgrond ongeveer 4000 en op klei 5000 kg. De teelt in Nederland vindt voornamelijk plaats op zand- en dalgrond.

Haver kunt u ook in ruime potten kweken. of ergens achteraan in de siertuin.

Plagen en ziekten

Haver kan aangetast worden door de schimmelziekten kroonroest (Puccinia coronate f. avenae), meeldauw (Erysiphe graminis f. avenae), stuifbrand (Ustilago avevae) en strepenziekte (Drechslera avenae).

Rode bladeren worden door het gerstevergelingsvirus veroorzaakt.

Verder kan haver aangetast worden door het havercysteaaltje (Heterodera avenae) als de vruchtwisseling samen met zomergerst niet ruim genoeg is.

Haver werd vroeger veel gebruikt om paarden te voederen wegens zijn "opwekkende kracht" die verondersteld was om de dieren te stimuleren. Zijn energie-waarde is echter veel lager dan die van tarwe of gerst. Als veevoeder kunt u het beter telen samen met peulvruchten zoals "wikke" waardoor het eiwitgehalte verbetert.

Het gebruik van haver in het menselijk dieet is meestal van Angelsaksische en Noord-Europese afkomst. Het betreft in het bijzonder havervlokken, havermout, pap, koekjes, en de bereiding van een drank zoals bier van het havermout-type zoals stout.

• Voeg havermoutbloem toe aan grontensoepen om ze in te dikken en de eiwitwaarde te verhogen.
• Meng gehakt en havermoutvlokken met courgette, uien en gesneden paprika, zout en peper. Vorm er pasteitjes van die je aan beide zijden grild. Serveer met een beetje zure room, sla en plakjes tomaat. Of een soort deeg van zalm in blik, havervlokken, melk, eieren, kruiden en bak het zoals pannenkoeken.
• Voeg havermoutvlokken toe bij de bereiding van gehaktbrood.
• Maak een preparaat met groenten of vlees voor vulling van tomaten, paprika's, champignons, enz..
• In pilaf, kunt ge rijst vervangen door havermoutvlokken.
• Havermoutvlokken kunnen ook rauw worden gegeten, maat verzeker er u dan van dat je ze kunt verteren, want sommige mensen hebben daar wel last mee. Om onaanganame reacties te vermijden, moet u de havervlokken geleidelijk toevoegen aan het gerecht en er ook veel bij drinken.
• Om hun gehalte aan voedingsvezels te verhogen kunt ge havermoutvezels toevoegen aan broodproducten, taarten, cakes, muffins, yoghurt, fruitcompotes enz..
• De "granola" of muesli wordt bereid door het roosteren van havervlokken, gehakte noten, honing, kaneel, een beetje vanille en zout. Bak een half uur, elke tien minuten roeren. Serveer met stukjes gedroogd fruit, of met melk of yoghurt.
• De witte bloem of volkoren meel in brood, muffins, taarten, gebak, pizza deeg, etc. kan vervangen worden door zowel havermeel als havervlokken. Indien je een kopje witte bloem wilt vervangen, gebruikt u 1 kopje havermoutmeel of 1 ½ kop havemoutvlokken. Voor 1 kopje volkoren meel moet ¾ kopje havermoutmeel of 1 ¼ kopje havermout vlokken gebruiken.

De haver wordt over het algemeen als "gezond", of een natuurlijke voedzame voeding beschouwd,. De ontdekking van de gezonde cholesterol-verminderende eigenschappen heeft geleid tot bredere appreciatie van haver als menselijk voedsel. De haverzemelen, het buitenomhulsel van de haver,dragen er toe bij, LDL ("slecht") cholesterol te verlagen, en hiermede het risico van een hartkwaal te verminderen.

Haver is het enige graangewas dat een globuline of een peulvrucht-achtige proteïne, «avenalin» bevat. De globuline wordt gekenmerkt door wateroplosbaarheid; hierdoor kan de haver in melk maar niet in brood worden gemengd. De typischere graangewassenproteïnen zoals gluten en zeïne zijn prolamines. De minder belangrijke proteïne van haver is prolamine: avenin.

Haver heeft 63% koolhydraten, 12% eiwit, en 5% vet. Daarnaast bevat haver saponinen, kiezelzuur, kobalt, magnesium, ijzer, de vitaminen K, E, B1, B2, B6 en carotenen.

Tot voor kort dacht men dat haver gluten bevatte, een eiwit waarvoor baby's tot zes maanden intolerant zijn. Het gebruik van haver wordt echter toch afgeraden aangezien er in Nederland bijna geen zuivere haver kan worden gekocht. Meestal zit in de haver ook korrels van gerst, rogge of gewone tarwe.