Knoflook Allium sativum, meestal kortweg "look" genoemd is een winterharde, overblijvende plant in de lookfamilie (Alliaceae), afkomstig van Midden-Azië. Hij is familie van de gewone uien en prei en wordt geteeld om de aromatische bollen met een sterke smaak. Knoflook wordt zowel bij de groenten als bij kruiden gecatalogeerd.
De bollen bij knoflook zijn meestal wit, maar er bestaan ook minder geteelde roze en rode variëteiten.
Net als de ui en bieslook is knoflook een bolgewas dat voor de winter zijn energie in een bol opslaat zodat het in de lente een voorsprong heeft en heel snel kan groeien, bloeien en zaad produceren. De plant groeit op goed doorlatende grond en in de volle zon.
Goed startmateriaal resulteerd in een goed eindproduct. Koop dus best uw plantgoed bij een erkende zaadhandelaar dan ben je zeker van ziektekiemvrij plantgoed. Neem je liever een bol uit de supermarkt, kies er dan een mooie zuiver witte en ongeschonden exemplaar uit. Je kan uiteraard ook bollen uit eigen kweek van het voorgaande jaar nemen, maar neem dan zeker mooie en zuivere knollen.
Verdeel een bol met een doorsnede ±20 millimeter in partjes en plant die met de groeipunt omhoog tussen september en begin oktober op een afstand van 15 x 15 cm. Wil je liever grote bollen, zet ze dan op 20 x 20 cm. Ze moeten minstens 2,5 cm onder de grond zitten.
Goed ontwaterde, vruchtbare zand- en/of lichte leemgrond is het beste. In zeer rulle grond mogen ze zelfs tot 10 cm diep worden geplant.
Verwijder altijd zo vlug mogelijk de bloeistengels als die verschijnen en houd het perk onkruidvrij.
Knoflook heeft weinig last van plagen en ziekten, alleen witrot kan het hele groeiseizoen optreden. Knoflook die tijdens de teelt een slechte groei vertoont of geel gestreept blad krijgt, moet direct worden verwijderd.
Plant geen knoflook naast erwten of bonen, maar wel bij sla, bieten, aardbeien of snijbiet. Ook rozen hebben baat met enkele teentje look in hun buurt, look verjaagd immers de bladluizen.
Knoflook wordt zowel vers (geperst) als in poedervorm (gedroogd en gemalen) toegepast. Knoflook is een kruid met een zeer doordringende smaak en geur, dat in Frankrijk en de mediterrane landen bijzonder veel gebruikt wordt.
Knoflook kan op talrijke manieren worden verwerkt: rauw in salades en kruidenboter, om vlees en vis op smaak te brengen, in diverse sauzen of meegekookt in soepen en stoof- en groenteschotels. Knoflook in plakjes gesneden geurt en smaakt minder sterk dan geperst of fijngehakt knoflook. Als de groene kern wordt verwijderd is de geur en smaak ook minder scherp en bitter.
Knoflook is een grillig ingrediënt, te veel ervan kan een gerecht ruïneren en te weinig maakt sommige schotels flets en saai. Bewaren in de koelkast vermindert de typische knoflooksmaak en bevordert meer een uiensmaak. Knoflook kan je wel goed invriezen. Verwijder de pel en hak de knoflook fijn. Bewaar dit in een potje in de diepvriezer. Zo heb je steeds knoflook in huis.
Knoflookazijn kan worden gemaakt door uitgeperste knoflook in gekookte, koude azijn te doen. Dit moet twee weken blijven staan, waarna de azijn gezeefd dient te worden.
Kleine stukjes knoflook in de mond, zoals tussen de tanden, kunnen slechte adem veroorzaken. Dit laatste kan gedeeltelijk verholpen worden door peterselie te kauwen.
Er worden verschillende gezondheidsbevorderende eigenschappen toegeschreven aan knoflook. Een cholesterol-verlagende en anti-hypertensieve hebben een wetenschappelijke basis voor andere geclaimde eigenschappen (zoals werking tegen verkoudheid en kanker) geen sluitend bewijs. Knoflook heeft ook een goede antibiotische en antiseptische werking bij ziekten en infecties van de darmen.
Er zijn sterke aanwijzingen dat knoflook het cholesterolgehalte verlaagt in het bloed bij patiënten met hypercholesterolemie, maar sommige recente studies tonen geen effect.
De meeste componenten van knoflook hebben zwavel moleculen. Deze worden bijna allemaal verteerd door het lichaam, met uitzondering van allyl methyl sulfide (SAM). Het wordt niet verteerd in de darm, maar geabsorbeerd in het bloed. Het bloed brengt Sam naar de longen en de huid waar het een - voor anderen - onaangename geur veroorzaakt.
Plaatselijke toepassing kan brandwonden veroorzaken: in de literatuur zijn enkele gevallen gerapporteerd. Knoflook (vooral verse) is giftig voor honden en (vooral) katten.
Knoflook bevordert de spijsvertering en helpt zelfs bij insectenbeten.
Het vermindert ook zoals zoveel groenten de kans op verschillende vormen van kanker.
Onderzoek wijst echter uit dat de toegedichte gezondheidseffecten van knoflook vaak worden overschat.
Fout bereide lookolie kan botulisme veroorzaken. Bij foute bereiding of bewaring kan knoflook ook rotten.