De aardbei Fragaria ananassa is een geslacht van bloeiende vaste planten uit de rozenfamilie (Rosaceae), ze zijn vooral bekend om hun eetbare vruchten. Botanisch gezien is de aardbei een schijnvrucht.

De aardbei is zelfbestuivend, waardoor geen kruisbestuiving nodig is. Maar om goedgevormde, volledig uitgegroeide vruchten te verkrijgen is een goede bestuiving door wind en/of insecten is toch noodzakelijk.

Bij deze laagblijvende, kruidachtige, overblijvende, vruchtdragende planten, onderscheiden we twee hoofdtypen: zij die in de zomer één enkele fruitoogst geven en de zogenaamde doordragende die, zij het met tussenpozen vruchten produceren van juni tot oktober.

Beide typen zijn hybriden van de Amerikaanse soorten fragaria chiloensis en fragaria virginiana.

Bij de doordragende rassen heeft gedurende de gehele zomer bloemaanleg, bloei en vruchtzetting plaats. Bij sommige rassen kan de bloemaanleg in een erg warme zomer meer of minder stagneren. Bij deze rijkbloeiende rassen worden van iedere bloeiwijze meestal slechts de eerste drie tot vijf vruchten geoogst. Daarna wordt de bloemstengel met hieraan nog onrijpe vruchten verwijderd om de vruchtgrootte op peil te houden. Voor een goede vruchtzetting is een goede bestuiving van belang. Niet alleen wind, maar ook bijen en hommels zijn belangrijk voor een goede bestuiving.

De rode of oranje-rode vrucht is een opgezwollen bloembodem met daar bovenop de geel gekleurde zaadjes (dopvruchtjes) en is dus een zogenaamde schijnvrucht.

Aardbeien worden vegetatief vermeerderd. De plant vormt uitlopers, waaraan weer planten gevormd worden. Ook deze planten kunnen weer uitlopers vormen. Gebruik bij voorkeur het eerste plantje dat zich aan de uitloper ontwikkeld. Dat is gewoonlijk het sterkste en gezondste.

Aardbeien verdragen wel een weinig schaduw, maar verkiezen toch een zonnige standplaats; Dan kunnen de vruchten beter rijpen en worden ze ook zoeter van smaak.

Werk vóór het planten compost door de grond en koop gezond (gekeurd) plantmateriaal. Ook als u uw eigen uitlopers neemt, bekijk die dan zeer zorgvuldig en plant alleen de mooie zuivere planten. Plant vanaf eind juli de uitlopers in rijen van 60 à 70 cm uit elkaar in de rij een afstand van 35 à 40cm is ruim voldoende. Goede, eenmaal dragende rassen zijn 'Elsanta', 'Elvira' en 'Korona'. Een bekend doordragend ras is 'Ostara'. Nieuwe rassen zijn 'Rapella' en 'Selva'. Ze dragen vrucht tussen juli en oktober en bloeien gelijktijdig.

Om onkruidgroei tussen de aardbeien te voorkomen, legt u vóór het planten zwart plasticfolie over de grond uit. Maak een klein gat op de plaats waar de aardbei wordt geplant. Behalve dat het zwarte plastic onkruidgroei belemmert, houdt het ook vocht en warmte vast. Stro tussen de aardbeiplanten heeft het zelfde effect en houdt bovendien de vruchten schoon.

Aardbeien doen het eveneens uitstekend in potten. Daarvoor zijn doordragende rassen zoals 'Ostara', 'Rapella' en 'Selva' het meest geschikt. Geef ze een lichte, vochthoudende en humusrijke grond. Dien af en toe wat organische voeding toe en dagelijks hun portie water.

Met aardbeien kun je net als met de meeste andere gewassen geplaagd worden door diverse ziekten of plagen. De grootste deugnieten zijn uiteraard de vogels die echt verzot zijn op de mooi blinkende vruchten.

Maar ook enkele kevers zoals de aardbeistengelsteker en de aardbeiloopkever die 's nachts de gele zaadjes uit de dopvruchtjes van de aardbei opvreten. Ook muizen komen wel eens de gele zaadjes wegpikken.

Grauwe schimmel of Vruchtrot Botrytis cinerea
doet de vruchten rotten en bedekt ze met een bruingrijs schimmelpluis. Het is een van de belangrijkste ziekten bij aardbeien. Tijdens de bloei treedt al besmetting op, die pas bij de rijping van de vrucht zichtbaar wordt.
Verwelkingsziekte Verticillium albo-atrum, V. dahlliae
In de bloei- en plukperiode wordt het blad wat donkerder en kleiner. De buitenste bladeren gaan slap hangen en verdrogen. Bladranden en bladstelen verkleuren roodbruin.
Meeldauw Oidium bij aardbei doet de bovenzijde van de bladeren paars verkleuren en naar boven opkrullen waardoor de onderkant zichtbaar wordt. De onderzijde van de bladeren is bedekt met een wit schimmelpluis. De aangetaste vruchten verliezen hun glans.
Roodwortelrot Phytophthora fragariae var. fragariae
De besmetting gebeurt in het najaar, vooral als de bodem niet goed kan afwateren. De haarwortels sterven af en in het voorjaar hangen de bladeren slap.
Stengelbasisrot Phytophthora cactorum
Synoniem zijn zwart wortelrot en kanker. De bladeren verliezen hun glans en worden donkergroen. De jonge hartblaadjes gaan plots slap hangen. Daarna kleurt de stengelgedeelte bruin en het verrot.
Aardbeibloesemsteker Anthonomus rubi
Tegen dat je de schade ziet, is het meestal al te laat.
Vogels Aves, slakken Gastropoda, en aardbeiloopkevers Pterostichus-soorten
kunnen de rijpende vruchten aanvreten.
Lapsnuitkevers Otiorhynchus sulcatus
vreten gaten in de bladeren; de roomkleurige larven vreten aan de wortels. Deze kevers komen vooral voor in de nabijheid van taxushagen.
Bladluizen Aphidoidea en mijten (aardbeimijt) Phytonemus pallidus fragariae,
Blad- en stengelaaltjes Nematoda
kunnen de plantenaantasten met als gevolg allerlei vervormingen van bladeren en bloemen en remming van de groei.
Wortelaaltjes Nematoda
beschadigen de wortels, waardoor eveneens groeistagnatie optreedt en secundaire schimmels de planten binnendringen en doen verrotten.

De oogst van aardbeien varieert zeer sterk naar gelang de soort en het ras. Maar een zaak is zeker ze zijn allemaal lekker. Zowel vers uit het vuistje als in allerhande bereidingen.

Verse aardbeien zijn zeer gezond vanwege hun hoge vitamine C-gehalte (60 mg per 100 gr.). Bij baby's en zeer jonge kinderen kan het eten van verse aardbeien een allergische reactie oproepen. Dus beginnen met kleine stukjes aardbei, zodat het lichaam eraan kan wennen.

Aardbeien worden veel gebruikt voor het maken van jam. Confituurfabrieken gebruiken hier heel dikwijls diepvriespulp voor, uit onder andere Polen. Uw zelf gemaakte confituur zal dan ook veel smakelijker en minder belastend zijn voor het milieu (ecologische voetafdruk en zo). Daarnaast wordt de aardbei door zijn sterk aroma als smaakversterker gebruikt in onder andere yoghurt.

In het algemeen lusten de meeste mensen wel aardbeien. Dat komt door de zoete smaak en de smaak is niet al te sterk. Verder is de aardbei vaak te vinden op de groente afdeling. Om die reden wordt de aardbei ook wel als groente beschouwd. Net als een aantal andere vruchten zit de aardbei in het grijze vlak tussen groente en fruit.

Van aardbeien wordt vaak gezegd dat ze dikmakend zijn, hoewel dit volledig ongegrond is, want in een schaaltje van 100 g. aardbeien zit ocharme slechts 5 gram koolhydraten.

Aardbeien worden zeer veel verwerkt in taarten, milkshake, tiramisu, bavarois en ijsroom op wafels en als aardbeiencoulis enfin, teveel om hier allemaal op te noemen. Ook voor confituur en jam worden ze vaak gebruikt.

Aardbeien bewaren langer als je het kroontje laat zitten. Je wast ze best met het kroontje er nog aan. Je kunt aardbeien ook gemakkelijk invriezen voor later gebruik.

De aardbei bevat heel veel voedingsstoffen waar uw lichaam baat kan bij hebben. Een heel belangrijke stof in de aardbei is bijvoorbeeld Anthocyanine een antioxidant. Antioxidanten beschermen de cel structuren in het lichaam en voorkomen kanker. Uit onderzoeken is gebleken dat aardbeien een van de meest belangrijke fruitsoorten zijn die kanker onder oudere mensen kunnen voorkomen.

Aardbeien passen evenens in een gezond voedingspatroon voor mensen met diabetes. Het eten van aardbeien verkleint het risico op diabetes type-2. Het is natuurlijk logisch dat je de vruchten eet zonder toevoeging van suiker.

Aardbeien zijn een zeer gezonde snack want ze remmen het hongergevoel af. Daarenboven bevatten ze veel mangaan en zijn ze een goede bron van kalium, een mineraal dat de bloedruk positief beïnvloedt, de vochtbalans regelt en de spiertrekkingen in ons lichaam regelt.

Ook voor zwangere vrouwen zijn aardbeien een gezond snoepje, want ze bevatten veel foliumzuur iets waar deze dames in hun toestand vaak een tekort aan hebben.

Verder kan de consumptie van aardbeien u helpen voor een betere darmwerking ze voorkomen of genezen diarree, verdrijven darmgassen en verwijderen zware metalen en andere gifstoffen uit uw lichaam.

Als dat nog geen reden is om aardbeien te eten zijn hier nog een paar redenen: Ze verbeteren de bloedvorming en de celgroei bij zwangere vrouwen, ze verhogen het libido, voorkomen cellulitis en reumatische artritis. Tandaanslag kan verwijdert worden door het poetsen met aardbeiensap.

Enkele foto's

Aardbeicyclus

De aardbei, van bloemknop tot rijpe vrucht.

Aardbei

Rijpe vruchten «Karina».

Aardbei

Teelt onder plastiek tunnels.

Aardbei

Gevolgen van vruchtrot bij aardbei.

Aardbei

Een bordje lekkere aardbeitaartjes met slagroom.

Leuk om weten

Geschiedenis

Reeds in de bronstijd werd de aardbei al door mensen gebruikt, maar pas vanaf de 14^de eeuw werden aardbeiplanten vanuit het wild in tuinen aangeplant. In die tijd werden ze vooral gebruikt als sierplant en voor medicinaal gebruik. De vrucht was klein en de planten waren niet erg productief.

De aardbei zoals wij die kennen is ongeveer 200 jaar oud. Pas in de 17^de en 18^de eeuw werden er uit de beide Amerika's aardbeien — Fragaria virginiana (Noord-Amerika) en Fragaria chiloensis (Zuid-Amerika) — ingevoerd.

In Californië werden vooral aardbeien geteeld met een zeer harde vrucht, vergelijkbaar met een appel. De in Europa geteelde vruchten waren daarentegen zacht. Kruisingen tussen deze twee typen aardbeirassen hebben de tegenwoordige, stevige rassen opgeleverd, die hierdoor goed verhandeld en over grote afstanden getransporteerd kunnen worden.

In Nederland en België komen de diploïde Bosaardbei (Fragaria vesca) en de zeldzame hexaploïde Grote bosaardbei (Fragaria moschata) in het wild voor. Trouwens deze botanische soorten zijn ook eetbaar, je hoeft er enkel op te letten waar je ze plukt. Soms kunnen ze bezoedelt zijn door de urine van honden of vossen.

Aardbeien beschermen tegen schadelijke gevolgen alcohol

Hou je wel van een glaasje alcohol? Dan eet je voordien best een paar aardbeien. Die beschermen je maag namelijk tegen de schadelijke effecten van alcohol. Dat blijkt uit een Europees onderzoek.

Wanneer de laboratoriumratten tijdens het onderzoek eerst aardbeien te eten kregen, was de invloed op het slijmvliesmembraam van de rattenmaag van ethanol (de bijtende stof in alcohol) beduidend minder.

Volgens de onderzoekers kunnen deze onderzoeksresultaten bijdragen tot een betere behandeling tegen maagzweren.

Teelt in de Benelux

Aardbeien worden in Nederland en België in de volle grond, onder glas en onder plastic geteeld. Er zijn ongeveer 2000 ha vollegrondsaardbeien. Door vervroeging en verlating kunnen in de Benelux vanaf eind februari tot eind december, dus bijna het hele jaar door, aardbeien geoogst worden. Sommige kwekers proberen deze periode nog verder op te rekken tot jaarrond door o. a. gebruik te maken van verwarming in de winter en koeling in de zomer. Ook de toevoeging van extra CO₂ komt de opbrengst ten goede.

Aardbeien worden vegetatief vermeerderd. De plant vormt uitlopers, waaraan weer planten gevormd worden. Ook deze planten kunnen weer uitlopers vormen. Voor de normale teelt in de vollegrond worden deze planten eind juli/begin augustus uitgepoot. Het daaropvolgende jaar kan dan van deze planten aardbeien geoogst worden. In de professionele teelt worden na de oogst de planten vernietigd en wordt telkens opnieuw gepoot. Particulieren laten vaak de planten staan om het jaar daarop er weer van te oogsten. Dit is niet aan te bevelen, omdat de vruchten kleiner worden en door de bossige groei de vruchten sneller aangetast kunnen worden door vruchtrot.

Meest geteelde rassen

Elsanta
Elsanta heeft stevige en sappige aardbeien met een vrij sterk aroma en een goede smaak. De aardbeien zijn lang houdbaar. Elsanta is weinig vatbaar voor vruchtrot, tamelijk vatbaar voor stengelbasisrot, vatbaar voor meeldauw, roodwortelrot en colletotrichum, en zeer vatbaar voor verwelkingsziekte.
Korona
Korona heeft grote donkerrode kegelvormige vruchten. Sappig en goed van smaak. De aardbeien zijn niet lang bewaarbaar.
Vima® Zanta
een zeer gezond en gelijkmatig groeiend gewas. Het is zo goed als niet vatbaar voor Verticilium, en weinig vatbaar voor meeldauw. De sappige aardbeien met zeer goede smaak zijn donkerrood gekleurd, en hebben een kenmerkende hals. Vima Zanta is niet erg lang houdbaar.
Lambada
Een vroege soort met een goede smaak, zeer mooie rode kleur, mooie vruchtvorm en goede vruchtgrootte. Goed resistent tegen verwelkingsziekte, stengelbasisrot en vruchtrot, maar zijn ze ietwat vatbaar voor meeldauw en paarse-vlekkenziekte, en tamelijk vatbaar voor roodwortelrot.
Elianny
De aardbeien hebben een mooie helder rode kleur, zijn stevig en vooral erg lekker. Er zijn geen specifieke gevoeligheden voor schimmelziektes vastgesteld. Het ras valt op door zijn gezonde krachtige groei.
Selva
Selva is een van meest geteelde doordragers van Noord Europa. De vruchten zijn erg stevig maar de smaak is niet bijzonder. De planten zijn gemakkelijk te telen zonder extra gevoeligheden.
Rapella
Een fors groeiend doordragend ras dat redelijke grote vruchten geeft die goed smaken. Gevoelig voor bodemziekten.
Ostara
Een doordragend ras. Vruchten zijn middelmatig groot, regelmatig kegelvormig, helderrood, sappig en goed van smaak. Door middel van bloemdunning kan de oogst gerekt worden tot november. De eerste bloemtrossen moeten verwijdert worden, zodat de jonge plant zich kan ontwikkelen.

Leuk om weten

Taxonomische indeling

Aardbei
Jonge bloeiende aardbeiplant
Taxonomische indeling
Rijk	Plantae (Planten)
Stam	Embryophyta (Landplanten)
Klasse	Spermatopsida (Zaadplanten)
Clade	Angiospermae (Bedektzadigen)
Clade	'nieuwe' tweezaadlobbigen
Clade	Fabiden
Orde	Rosales
Familie	Rosaceae (Rozenfamlie)
Fragaria ananassa

Voedingswaarde

per 100 gram

36   Kcal
89,3 gr. water
6,5  gr. koolhydraten
0,8  gr. eiwit
5,4  gr. suikers
0,4  gr. vet
2    gr. vezels

Mineralen

25   mg. calcium, Ca
0,9  mg. ijzer, Fe
15   mg. magnesium, Mg
30   mg. fosfor, P
150  mg. kalium, K
2    mg. natrium, Na
0,12 mg. zink, Sn
0,12 mg. koper,Cu

Vitaminen

0,03 mg. vit. B¹ (Retinol)
0,05 mg. vit. B² (Thiamine)
0,06 mg. vit. B⁶ (Pyrixodine)
65   µg. vit. B¹¹ (Foliumzuur)
64   mg. vit. C (Ascorbinezuur)

In andere talen

FRANÇAIS : Fraise
DEUTSCH : Erdbeeren
ENGLISH : Strawberries
ITALIANO : Fragola
PORTUGUÊS : Morango
ESPAÑOL : Freseras
DANSK: Jordbær
POLSKI: Poziomka
NORSK: Jordbærslekta
SVENSKA: Smultronsläktet

Recepten

Aardbeien confituur

Ingrediënten

1,5 kg. kleine aardbeien
1 kg confituursuiker
het sap van een halve citroen

Bereiding

Verwijder de steeltjes van de aardbeien en snijd de vruchten in stukjes. Doe de aardbeien met de suiker en het sap van de citroen in een pan en breng op een hevig vuur aan de kook.
Roer voortdurend tot de confituur begint te dikken. Je kan dit controleren door een beetje van het mengsel op een bordje uit te strijken en even in het vriesvak te zetten.

Tip :

Er mogen gerust nog wat groene vruchten tussen de aardbeien zitten. Die bevatten meer pectine en dat is goed voor de binding van de confituur.

Bagels met ricotta en aardbeien

Ingrediënten voor 2 bagels

2 bagels
4-6 aardbeien
75 g ricotta
scheutje honing

Bereiding

Bak de bagels volgens de bereidingswijze op het pak.
Als ze klaar zijn snij je ze door de helft en besmeer je de onderkant van de bagels met de ricotta.
Snij de aardbeien in plakjes en verdeel dit over de ricotta.
Doe nu wat honing over de aardbeien en je bent klaar om aan te vallen!

Tip :

Ook lekker, een snufje versgemalen zwarte peper over de aardbeien. Eet smakelijk!

Bron: Lekker en simpel

Aardbeien tiramisu

Ingrediënten

250 gram aardbeien
2 deciliter zoete witte wijn
1 deciliter aardbeienlikeur
3 eieren
3 eetlepels witte basterdsuiker
3 deciliter slagroom
3 blaadjes witte gelatine
500 gram mascarpone
150 gram lange vingers

Bereiding

Maak de aardbeien schoon en snijd ze in plakjes. Meng de wijn met de likeur, splits de eieren, klop de dooiers samen met de suiker met een mixer lichtgeel, dik en romig. Klop de eiwitten in een schone vetvrije kom stijf. Klop de slagroom stijf. Week de gelatine in wat koud water.
Verwarm intussen 2 eetlepels van het wijnmengsel en los de goed uitgeknepen gelatine hierin op. Klop de mascarpone met een garde los en roer er het gelatinemengsel door. Spatel het dooiermengsel, de slagroom en de eiwitten erdoor.
Schenk ¼ deel van het mascarponemengsel in een glazen schaal. Doop 1/3 deel van de lange vingers in het wijnmengsel en verdeel ze met 1/3 deel van de aardbeien over het mascarponemengsel. Herhaal deze lagen tot alles is opgebruikt.
Laat de tiramisu minimaal 2 uur in de koelkast opstijven Serveer er eventueel verse aardbeienpuree bij.

Delen van dit recept «Aardbeientiramisu» zijn afkomstig van/geïnspireerd door: De Plusmarkt