Salie - Salvia

Salvia officinalis

De echte salie Salvia officinalis is een plant die behoort tot de lipbloemenfamilie (Labiatae of Lamiaceae). De plant wordt vooral gebruikt als kruid en is met name bekend uit de Italiaanse keuken.

De plant wordt 40-80 cm hoog. De bladeren zijn dik, grijs en sterk aromatisch; de nerven zijn diep ingezonken. De bladrand is fijn gekarteld-getand of bijna gaafrandig. De stengel kan onderaan houtig zijn.

De soort bloeit in juni en juli met 2-3 cm lange, blauwpaarse, soms witte of roze bloemen. De kroonbuis heeft van binnen een krans van haren. De bloeiwijze bestaat uit twee schijnkransen en vier tot acht bloemen. Het blad vormt een zachte, grijsgroene achtergrond waartegen de fraaie blauwe bloemen 's zomers afsteken.

De vrucht is een vierdelige splitvrucht.

Dit kruid wordt al duizenden jaren gebruikt. Het heeft veel geneeskrachtige en culinaire mogelijkheden. Het werd gebruikt om vlees te conserveren, als antisepticum en als remedie tegen slangenbeten. Volgens recent onderzoek zou salie het verouderingsproces tegengaan. Het kruid wordt nu dan ook getest als middel tegen Alzheimer.

Salvia is ook een zeer mooie tuinplant. De bloemen lokken de hele zomer lang, vlinders en bijen naar de tuin.

Zaai in het vroege voorjaar, onder glas bij 18°C. Het zaad kiemt na 1-2 weken. Bij gebrek aan een serre, zaai dan eind voorjaar buiten als de temperatuur niet lager meer wordt dan 7°C. Het zaad kiemt dan na 2-3 weken. Dun de zaailingen uit op 30 cm. in alle richtingen. Bescherm jonge planten de eerste winter. Ook kunt u vroeg in de lente tot begin zomer stek nemen van overblijvende salvia's, of vaststaande houtige planten in de lente of herfst vermeerderen door afleggen.

Plant op een zonnige en warme plaats, in goed gedraineerde grond die niet zuur is. Salie kan eveneens in pot worden geplant. Dan moet u hem 's winters wel tegen koude en nattigheid beschermen.

In de lente licht terug snoeien bevordert de aanwas van jonge scheuten met een sterke bladsmaak. Het snoeien mag u in de nazomer, na de bloei nogmaals herhalen.

In het voorjaar, voor de bloei hebben de bladeren de beste smaak, na de bloei smaken ze sterker en zuurder. Nochtans kunt u het ganse jaar door verse bladeren plukken.

Verwijder de dode bladeren in het voorjaar, om meeldauw te voorkomen. Vernieuw de planten om de 5 jaar.

Vanaf mei, vlak voor de bloei, kunnen er scheuten worden geplukt om te drogen. Dit drogen moet snel gebeuren, namelijk binnen een week. Hiervoor is een droge en goed geventileerde plek nodig.

Leg gedroogde bladeren tussen linnengoed om insecten te verjagen.
De bladeren kunnen worden verbrand op houtskool of ze kunnen worden gekookt in water om een kamer te desinfecteren. Salierook verdrijft diere- en kookluchtjes.

Het blad is ook te gebruiken bij mondspoelingen. Door spoeling met sterke saliethee wordt (grijs) haar donkerder en steviger. Wrijf het blad op de tanden om ze witter te laten worden.

Salie werkt sterk ontsmettend en is zodoende een probaat middel bij onstekingen, met name die van de slijmvliezen. Om die reden wordt het wel in tandpasta's verwerkt.

Sterke Saliethee wordt gebruikt om te gorgelen en spoelen. Zeker niet om te drinken, want Salie is (net als de meeste andere middelen) in hoge concentratie giftig.

Salie is een algeheel antibioticum en wordt gebruikt bij keelpijn, een slechte spijsvertering, hormonale problemen en om de hersenen te stimuleren.

Het is tevens Antiseptisch, ontstekingremmend, darmgasverdrijvend, krampopheffend, menstruatie bevorderd, opwekkend, spijsverteringsbevorderend, onderdrukt zweetafscheiding.

DISCLAIM

Overmatig gebruik kan giftig zijn.

Leuk om weten

Gebruik
  • Salie dient met mate te worden gebruikt, omdat het door zijn sterke smaak gemakkelijk andere kruiden overheerst.
  • In de Lage Landen werd het ook gebruikt om mee te koken in melk.
  • Dompel saliebladeren voor het koken snel onder in heet water om de olie in het blad naar boven te halen en de smaak te versterken.
  • Hij ondersteunt het herstel na langdurige stress en chronische ziekte.
  • Wrijf de slapen er mee in om hoofdpijn te verlichten.
Aardappelen met rozemarijn, tijm en salie uit de oven

Ingrediënten voor 8 personen

  • 1¼ kg vastkokende aardappelen
  • 1 eetlepel verse rozemarijnnaaldjes
  • 2 eetlepels verse tijm, fijngehakt
  • 1 eetlepel verse salie, fijngehakt
  • desgewenst 6 teentjes knoflook
  • 6 eetlepels olijfolie

Bereiding

  1. Snijd de geschilde aardappelen in vieren en verdeel ze over een glazen schaal.
  2. Verdeel de kruiden, zout, peper en eventueel knoflook met de olie over de aardappelen en meng.
  3. Bak de aardappelen onafgedekt in 50-60 minuten goudbruin in de oven op 150-170°C.
  4. Draai ze tussendoor om.
Receptjes
Saliethee

Laat twee theelepels gedurende drie minuten trekken in een vierde liter kokend water.

Gorgelwater:

Overgiet 1 theelepel bladeren met ¼ l water, laat het 20 minuten trekken; giet door een fijne zeef.

Saliewijn:

Laat 100 gram verse salieblaadjesgedurende zeven dagen trekken op een liter witte wijn. Daarna zeven en eventueel zoeten met wat honing.

Leuk om weten

Taxonomische indeling
Salie
Bloeiende salvia

Bloeiende salvia

Taxonomische indeling
Rijk: Plantea (Planten)
Stam: Embryophyta (Landplanten)
Klasse: Spermatopsida (Zaadplanten)
Clade: Bedektzadigen
Clade: 'nieuwe' Tweezaadlobbigen
Clade: Lamiiden
Orde: Lamiales
Familie: Lamiaceae (Lipbloemenfamilie)
Soort
Salvia officinalis
In andere talen
  • FRANÇAIS: Sauge officinale
  • DEUTSCH: Echte Salbei
  • ENGLISH: Garden sage
  • ITALIANO: Salvia
  • PORTUGUÊS: Erva-santa
  • ESPAÑOL: Salvia.
  • DANSK: Lægesalvie
  • POLSKI: SzaƂwia lekarska
  • NORSK: Tesalvie
  • SVENSKA: Kryddsalvia
Trivia

Saliemelk of kortweg salie werd als geneeskrachtig en rustgevend beschouwd. Zo zeer rustgevend dat Potgieter in zijn boek Jan, Jannetje en hun jongste kind (1841) een Jan Salie laat optreden, die, voor hij naar bed gaat, saliemelk drinkt (in plaats van een stevig glas bier). Deze figuur staat symbool voor de trage 19de-eeuwse, Nederlandse geest. Nog steeds is Jan Salie synoniem voor een trage geest.

Hildegard von Bingen beval deze plant in de twaalfde eeuw al aan, later ook de school van Salerno. In een gedichtje dat waarschijnlijk uit de elfde eeuw afkomstig is, staat dat het onnodig is te sterven wanneer men salie in de tuin heeft staan. Lodewijk de Veertiende dronk elke ochtend bij het opstaan twee kopjes thee van salie en ereprijs. Dodoens prees salie aan ter bevordering van het geheugen en het verfrissen van de hersenen. Gekneusde blaadjes in de neus gestoken zou de verstopte holtes in het hoofd vrijmaken. Tot slot nog dit: volgens de legende verzekert een rijk bloeiende saliestruik geluk in zaken en rijkdom.